Emigratie en Erfrecht

Het is geen onderwerp waar je over na wilt denken als je gaat emigreren: Overlijden en erfrecht. Toch is het wel iets wat soms ter sprake komt in de gesprekken met klanten. Als je gaat emigreren kun je na je overlijden of het overlijden van familieleden te maken krijgen met verschillende erfrechten en privaatrecht.

Elk land heeft eigen wetten rondom erfrecht en privaatrecht en de papieren die bij overlijden en een eventuele erfenis komen kijken. En niet in elk land is een nalatenschap snel afgerond. Soms kan het een eindeloze bureaucratische rompslomp zijn.

Woon jij als Nederlander in het buitenland dan heb je te maken met het erfrecht van het land waar je op dat moment bent. De nalatenschap zal in de meeste gevallen worden afgehandeld door een notaris in dat land. In sommige gevallen zal een rechter een uitspraak moeten doen.

Maar er zijn uitzonderingen waardoor het allemaal niet zo simpel kan gaan als je als nabestaande wellicht wenst. Bijvoorbeeld als je in 1 jaar in meerdere landen tegelijk hebt gewoond en daar bezittingen hebt. Dan zal bij het bepalen van het erfrecht eerste gekeken moeten worden naar wat jouw “gewone verblijfplaats” is.

Dit zal door de rechter gebeuren, er wordt dan met verschillende factoren rekening gehouden, zoals

• gezinssamenstelling en nationaliteit van gezinsleden en de overledene
• waar je overledene de meeste tijd doorbracht en of er een visum of verblijfsvergunning aanwezig is
• waar je meeste bezittingen zijn
• hoe vaak de overledene Nederland bezocht heeft in de jaren voor het overlijden

Woon je binnen de Europese Unie, dan mag je in de meeste gevallen zelf bepalen welk erfrecht van toepassing, ook al heb je in meerdere landen bezittingen en/of erfgenamen. je kunt dan kiezen voor het erfrecht van je nieuwe woonland of dat van Nederland. Een Europees opgesteld testament is overal binnen de EU geldig behalve in Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk.

Woon je buiten de EU dan gelden vaak andere regels. Maar daarover verder op in het artikel meer.

Het testament

Voordat erfrecht van toepassing is, moeten nabestaanden eerst kijken of er een testament is. Meestal is dit wel bekend en is er een kopie van dit testament in het huis van de overledene of bij de benoemde zaakwaarnemer. Soms moet dit nagekeken worden via een notaris in het register.

In bijna alle landen van de wereld is het namelijk mogelijk om van de wettelijke bepalingen af te wijken door het opstellen van een testament. Daarom adviseer ik mijn cliënten altijd een testament op te maken in het buitenland. Zeker als

• ze buiten de EU gaan wonen
• er kinderen zijn
• er een buitenlandse partner is
• er sprake is van dubbele nationaliteit
• er in onroerend goed geïnvesteerd wordt of een bedrijf is opgezet

Maar zelfs als je “gewoon” gaat emigreren, en geen bijzondere bezittingen hebt kan het verstandiger zijn een testament op te maken. Vaak is dit in het buitenland veel goedkoper dan in Nederland en zo weet je zeker dat je partner en eventuele kinderen met duidelijk uit te voeren wensen achterblijven.

Immers, niet overal geldt het erfrecht zoals we dat in Nederland kennen, dat bezittingen automatisch naar de langstlevende gaan.

In een testament kunt je een keuze maken hoe je nalatenschap wordt afgehandeld. Zo kun je bijvoorbeeld binnen de landen van de EU laten opnemen in het testament dat je kiest voor het Nederlands erfrecht. In de Europese Erfrecht verordening is opgenomen dat het erfrecht van het land waar de overledene het laatst heeft gewoon van toepassing is tenzij er duidelijk in het testament de voorkeur voor is vastgelegd. En een in Nederland opgemaakt testament is geldig in alle lidstaten van de EU, behalve Denemarken en Ierland. Dit is geregeld in het wetgeving Europees Erfrecht.

Erfrecht buiten de EU

Woon jij buiten de EU dan kun je bij de lokale notaris controleren of het nut heeft de wens voor het Nederlands Erfrecht te laten opnemen in je testament, het is niet in alle landen mogelijk. En het is ook niet altijd nuttig, want er dient dan een advocaat of notaris met ervaring met Nederlands Erfrecht of Internationaal Erfrecht ingeschakeld te worden voor de uitvoering van het testament en het toepassen van het erfrecht.

Heb je een dubbele nationaliteit dan mag je wel kiezen welk erfrecht je wilt laten toepassen, behorende bij je paspoorten/nationaliteiten. Je kunt dan bijvoorbeeld kiezen voor de meest gunstige regeling voor de nabestaanden. Maar ook hier weer geldt: Het mag wel, maar of het ook nuttig is?

Een in Nederland opgemaakt testament is geldig in alle EU-landen (behalve Denemarken en Ierland). Een in Nederland opgemaakt testament is vaak niet geldig in landen buiten de EU. Echter de rechter of notaris zal wel rekening houden met het testament en per clausule kijken wat toepasbaar en uitvoerbaar is binnen het lokale erfrecht. Maar het is ten alle tijden verstandig een lokaal testament op te laten stellen en te laten registreren.

Grensoverschrijdende erfenis

Er zijn natuurlijk zaken die de afhandeling van de erfenis kunnen bemoeilijken, als er bijvoorbeeld nog bezittingen in Nederland zijn, denk aan een bankkluis, deposito’s, vastgoed. Of als ook familie in Nederland recht heeft op een deel van de erfenis. Of als de bezittingen genoemd in het testament verdeeld zijn over een aantal landen.
Het recht spreekt dan van een grensoverschrijdende erfenis.

En woon je dan ook nog eens buiten de EU, dan is het extra complex, omdat dan dat Europees Erfrecht niet van toepassing is. En zeker als er geen testament is kan het een eindeloze uitzoekerij worden. De nationale erfrechtwet uit het woonland van de overledene is dan bepalend. Ook al wonen bijvoorbeeld alle nabestaande in Nederland. In de meeste gevallen is er een rechter, een advocaat of jurist met ervaring in internationaal erfrecht betrokken bij dit soort complexe nalatenschappen.

Als je dus (deels) buiten de EU woont is het vooral verstandig vooraf vast te leggen wat er met jouw erfenis gebeurt als je in het buitenland overlijdt.

Overige zaken rondom erfenissen

Zaken die altijd in het nieuwe woonland van de overledene worden afgehandeld en geregeld, ook als er voor het Nederlands erfrecht gekozen is, zijn bijvoorbeeld

• Erfbelasting, deze wordt altijd afgedragen in het woonland van de overledene
• de rechten die behoren tot de huwelijkse staat in het land van overlijden zullen altijd leidend zijn
• op bedrijfsvoering zoals vennootschap, stichting of besloten vennootschap zullen altijd lokale erfrechtregels van toepassing zijn.

Via belastingverdragen wordt voorkomen dat nabestaanden die in andere landen wonen dan de overledene en deel uitmaken van de erven dubbele belasting betalen over hun erfdeel. Dit moet je regelen met de Belastingdienst. Je moet aantonen dat de erfbelasting in het andere land betaald is.

Enkele tips:

• Regel je wilsbeschikking zodra je je leven op orde hebt in je nieuwe woonland, als er duidelijkheid is over bedrijfsvoering, geïnvesteerd kapitaal, leningen en inkomsten is het tijd om (samen) naar een notaris te gaan
• Kijk welke docuemnten je nabestaanden nodig hebben voor het opeisen van jouw nalatenschap, en maak een lijstje met documentsnamen en instanties, en verzamel alvast die documenten die je kunt verzamelen. Sla dit op in de documenten map op je computer die voor iedereen makkelijk toegankelijk is, of bewaar hem bij je papieren. Dat kan heel vele tijd schelen voor mensen die het land en de regels niet kennen.
• Kijk of er speciale maanden zijn voor het maken van een testament, soms hebben landen een “maand van het testament” dan krijg je korting of is het een eenvoudig testament maken zelfs gratis.
• Denk niet dat je het zelf wel regelt en begin al met de verdeling of het overmaken van geld en verhuizen van spullen voor duidelijk is hoe het in het land van de overledene is geregeld. Informatie opvragen bij een notaris is in eerste instantie vaak gratis. Zelf beginnen met verdelen van de boedel, terwijl dit wettelijk niet is toegestaan kan leiden tot boetes of gevangenisstraf.
• Regel voor financiële zaken een volmacht (beneficiary )voor je (zaken)partner, zodat deze volledige beschikking heeft over jouw rekeningen en bedrijfsrekeningen als jou iets overkomt.
• Bewaar belangrijke documenten in een gezamenlijke map op de computer (of in de cloud) , wachtwoorden, toegangscodes, het testament en je wensen t.a.v. de begrafenis. Dat bespaard zoekwerk voor de nabestaanden. Je kunt het ook in een papieren map bewaren, maar zorg dan wel dat het vindbaar is.
• Kun je geen testament maken omdat de tijd je ontbreekt, maak dan een brief, in de vorm van een testament, de notaris zal rekening houden met deze wensen als de wetgeving dit toelaat. Maar je kunt natuurlijk ook vragen of de notaris aan huis kan komen. Een zelfgeschreven testament zonder dat de notaris zijn zegel er aan geeft en het heeft geregistreerd en gedeponeerd heeft in veel landen geen waarde.